Deel 1: Uitrusting, moeilijkheidsgraad en veiligheid

Voor veel mensen zijn klettersteigen de link tussen sportief bergwandelen en alpinisme en maken ze unieke topervaringen mogelijk die voor wandelaars ontoegankelijk zijn. In deel één van onze miniserie leggen we uit wat klettersteigen precies zijn, welke uitrusting klettersteigbeklimmers nodig hebben en hoe ze aan de beklimming kunnen beginnen.

Klettersteigen zijn een mix van veeleisend bergwandelen en technisch klimmen. Hun speciale kenmerk: een staalkabel die langs de route loopt en waaraan een zogenaamde klettersteigset is vastgehaakt, zorgt voor veiligheid en dient tegelijkertijd als klimhulp. De staalkabel wordt om de paar meter in de berg verankerd met haken of oogjes. Dergelijke oogjes leiden niet alleen de staalkabel dicht langs de rots, maar houden ook de karabijnhaken van de klettersteigset vast in een extreem geval (val) (zie Uitrusting).

Extra houvast of opstaphulpmiddelen, zoals stalen pinnen, klemmen of ladders, maken het klimmen gemakkelijker. Daarom heeft de klettersteig zijn internationaal bekende Italiaanse naam: Via Ferrata. De ijzeren route.

Afhankelijk van de moeilijkheidsgraad zijn tenminste uitdagende steile stukken gezekerd. Maar vooral op steiler terrein en in zogenaamde sportklimroutes loopt het gezekerde staalkoord de hele tijd met je mee.

Er zijn verschillende schalen om de moeilijkheidsgraad van een klettersteig te beschrijven. Onze partners van de Duitse Alpenvereniging (DAV) hebben de meest voorkomende schalen en hun betekenis samengevat in een handige overzichtspagina . In de meeste schalen maken tussenniveaus een bijzonder precieze beoordeling mogelijk.

In Duitstalige landen worden vooral twee beoordelingssystemen veel gebruikt:

1. a tot E: De schaal van Schall

Vernoemd naar zijn uitvinder, de Oostenrijkse berguitgever Kurt Schall, maakt de Schall-schaal een onderscheid tussen A (gemakkelijk) en E (extreem moeilijk), in zeldzame gevallen zelfs E/F voor uitzonderlijke moeilijkheden.

2. de Hüsler-schaal

Ook vernoemd naar de uitvinder, Eugen Hüsler uit Zwitserland, is de Hüsler-schaal: Moeilijkheden variëren hier tussen K1 (makkelijk) en K6 (extreem moeilijk).

Net als de andere veelgebruikte schalen worden beide ter plekke in de klettersteig vaak aangevuld met een snel en intuïtief te begrijpen kleurcode, analoog aan de moeilijkheidsgraad van skipistes of mountainbikeroutes. Hier staat blauw voor "gemakkelijk", rood voor "middelmatig moeilijk" en zwart voor "extreem moeilijk".

In een klettersteig zijn drie dingen in het bijzonder verplichte uitrusting om te voorkomen dat je in extreme gevallen valt. Maar de andere uitrusting is ook belangrijk!

• Klettersteigset: de kern van de veiligheidsuitrusting in de klettersteig. Een klettersteigset bestaat uit twee meestal elastische armen die in het veiligheidstouw worden gehaakt met een karabijnhaak die met één hand kan worden bediend en een valbeveiliger die in de set is genaaid. Deze scheurt open bij een val en zorgt voor de "remweg" zodat de energie van de val het lichaam niet direct raakt. De klettersteigset heeft een inbindlus die met een ankersteek aan de klimgordel is verbonden.
• Klimgordel: De klimgordel verbindt de klettersteigset met het lichaam. Een verstelbare zitgordel is gebruikelijk, zoals die voor sport- en alpineklimmen worden gebruikt. Voor kinderen kunnen complete harnassen nuttig zijn. In dit geval is het bevestigingspunt hoger. Dit voorkomt dat kinderen, die een hoger zwaartepunt hebben dan volwassenen, naar achteren slingeren.
• Helm: Een helm is verplicht op klettersteigen. Hij beschermt je tegen vallend gesteente of puin dat door andere klettersteigklimmers wordt weggeschopt.

• Handschoenen: IJzer en staal zijn alomtegenwoordig in klettersteigen. Speciale handschoenen met korte vingers behouden het gevoel van blote handen, maar beschermen de handpalmen tegen verwondingen, bijvoorbeeld wanneer je het stalen touw of een stalen pin vastgrijpt.
• Snap sling (optioneel): Niet absoluut noodzakelijk, maar wel erg praktisch, is een zogenaamde snap sling. Dit is een sling, meestal zo'n 60 centimeter lang, die aan de ene kant met een ankersteek is verbonden met een vergrendelbare karabijnhaak en aan de andere kant met de klimgordel, ook met een ankersteek. Met de verankeringsstrop kun je zelfs in verticaal of overhangend terrein rusten zonder de webbing valbeveiliger te belasten door de karabijnhaak bijvoorbeeld in een ijzeren clip of een veiligheidspunt te haken. Sommige klettersteigsets hebben een vergrendelingsslinger die af-fabriek werkt. Maar wees voorzichtig! De latch sling is geen beveiliging. Het is statisch en niet in staat om de energie van een val te absorberen. Daarom moet de karabijnhaak altijd stevig aan de harnaslussen worden bevestigd tijdens het klettersteigen.
• Andere uitrusting: Een lichte rugzak die dicht op het lichaam past, bijvoorbeeld uit onze Rupal Light serie voor eten, drinken, kleding, kaarten, smartphone etc. moet je altijd bij je hebben op de klettersteig. Wandelschoenen of stevige bergschoenen zijn het meest geschikt voor ijzeren routes. Speciale klimschoenen zijn niet nodig, gewone sportschoenen zijn niet stevig genoeg. Altijd belangrijk in de bergen: voor het weer geschikte, veelzijdige kleding, bij voorkeur volgens het uienprincipe. Dit omvat in elk geval een lichte regenjas die je klein kunt inpakken en, indien nodig, een warme laag voor de pauze, want het weer in de bergen kan snel omslaan. En zorg dat je altijd een verbanddoos bij je hebt.

De karabijnhaken van de klettersteigset worden bevestigd aan het (stalen) veiligheidstouw van een klettersteig. Je moet altijd beide karabiners bevestigen. Bij de oogjes waarmee de staalkabel in de rots wordt verankerd, wordt altijd eerst één karabijnhaak losgemaakt, dan de tweede en aan de andere kant vastgehaakt, nooit allebei tegelijk. Op deze manier is er altijd minstens één karabiner verbonden met de staalkabel.

In steile passages trek je de karabiners automatisch omhoog met de stijgende beweging op het touw. Als het vlak is, kan je de karabiners met één hand langs de staalkabel duwen terwijl je ze tegelijkertijd vasthoudt.

Ondanks de uitgebreide veiligheidsuitrusting geldt op de klettersteig: Vallen is verboden! De webbing valbeveiliger is als de airbag in een auto: het levensreddende vangnet in een absoluut extreem geval.

Waarom? Daar zijn verschillende redenen voor:

• Vergeleken met bijvoorbeeld indoorklimmen met een dynamisch touw is de valbelasting bij klettersteigen aanzienlijk hoger, zelfs met een moderne klettersteigset. Impactkracht en valfactor, de maatstaven die de stress op het lichaam en de ernst van een val bij klimmen beschrijven, zijn al gauw enkele malen hoger dan de waarden bij touwklimmen. Dit is te wijten aan het feit dat zelfs volgens de laatste normen, om redenen van ruimte, de band van de webbing valbeveiliger slechts 2,2 meter lang is, waardoor de klettersteigset de energie van een val langs een kortere weg, dus harder, moet afremmen dan een klimtouw.
• Na een val is de webbing schokdemper onherstelbaar beschadigd, net zoals de airbag in een auto of een fietshelm na een botsing. De rest van de weg is dus onbeveiligd.
• Klimhulpmiddelen zoals stalen pennen, ijzeren klemmen of ladders vormen een risico op letsel bij een val.

Als er ondanks alle voorzichtigheid toch een val plaatsvindt, moet de klettersteigset in ieder geval worden vervangen. Niemand zou immers een uitgeklapte airbag terug in het stuur stoppen, toch?

Om te beginnen: videoserie van de Duitse Alpenclub over klettersteigen